Τοποθέτηση Μαρίας Καρακλιούμη, Αντιπεριφερειάρχη Νότιας Αθήνας στο Διακρατικό Συνέδριο του Έργου ESPONTrain:

«H εξοικείωση του Ευρωπαίου χωροτάκτη με τα ευρήματα του ESPON: αναγκαιότητα στην εκπαίδευση και στην χάραξη πολιτικής σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο»

Καλησπέρα σε όλους,

Χαίρομαι ιδιαίτερα που βρίσκομαι σήμερα μαζί σας, καθώς είναι μια ξεχωριστή ευκαιρία να ανταλλάξουμε απόψεις και εμπειρίες αλλά και να βρούμε τρόπους να δημιουργήσουμε συνέργιες.

Θα ξεκινήσω λέγοντας δυο λόγια για την Περιφέρεια καθώς ο θεσμός που υπηρετώ είναι νέος και νομίζω πως θα ήταν χρήσιμο, καθώς υπάρχουν και καλεσμένοι στο πάνελ που ενδέχεται να μην έχουν την εικόνα της ελληνικής πραγματικότητας.

Το 2010 με κυβερνητική πρωτοβουλία η Βουλή των Ελλήνων νομοθέτησε την δεύτερη μεγάλη μεταρρύθμιση της σύγχρονης ελληνικής δημοκρατίας, στην τοπική αυτοδιοίκηση, το Πρόγραμμα Καλλικράτης, όπου καθιερώνονται οι Περιφέρειες, ως αυτοδιοικούμενα κατά τόπο νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, Β' βαθμού Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Οι αιρετές Περιφέρειες της χώρας είναι 13 εκ των οποίων η μεγαλύτερη είναι η Περιφέρεια Αττικής. Η Περιφέρεια Αττικής βρίσκεται στο κεντρικό τμήμα της χώρας και ειδικότερα καταλαμβάνει το νοτιοανατολικό τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. Η έκτασή της καλύπτει το 2,9% της συνολικής έκτασης της χώρας και αποτελεί την πρώτη σε πληθυσμό και πιο πυκνοκατοικημένη περιφέρεια της Ελλάδας, αφού εδώ βρίσκεται το πολεοδομικό συγκρότημα της Αθήνας που αποτελεί την πρωτεύουσα της Ελλάδας, συγκεντρώνοντας περίπου το 1/3 του πληθυσμού της χώρας.

Οι Περιφέρειες σχεδιάζουν, προγραμματίζουν και υλοποιούν πολιτικές σε περιφερειακό επίπεδο στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων τους, σύμφωνα με τις αρχές της αειφόρου ανάπτυξης και της κοινωνικής συνοχής της χώρας, λαμβάνοντας υπόψη και τις εθνικές και ευρωπαϊκές πολιτικές. Αυτός είναι ο ρόλος μας όπως ορίζεται από το νόμο. Στην πράξη έκτος όμως από το να ασκούμε διοίκηση, παράγουμε και πολιτική.

Σήμερα αναφερόμαστε στο ζήτημα της ένταξης των ευρημάτων του ESPON στο χωρικό σχεδιασμό και κατά συνέπεια στο υπό διαμόρφωση προφίλ του Ευρωπαίου χωροτάκτη που θα είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις αυτές.

Ο στόχος του ESPONTRAIN, να καταστήσει τη γνώση από το ESPON2013 λειτουργική, με έναν συντονισμένο τρόπο και με διακρατική εμβέλεια έτσι ώστε να μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην καθημερινή πρακτική του σχεδιασμού σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο καθώς και να μεταφράσει τις πληροφορίες που προέρχονται από το ESPON πανευρωπαϊκά, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο είναι κάτι παραπάνω από αναγκαίος.

Σε αυτό το σημείο όμως πρέπει να δούμε πως αυτό μπορεί να γίνει με τρόπο συντονισμένο και λειτουργικό για όσους από εμάς εμπλεκόμαστε στο σχεδιασμό.

Στην Αττική συγκεκριμένα, γνωρίζετε ότι στον σχεδιασμό του χώρου εμπλέκονται παραπάνω από ένας φορείς οι οποίοι δεν έχουν κατά ανάγκη συγκλίνουσες απόψεις.Στο θέμα για παράδειγμα του νέου Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αττικής, τη βασική ευθύνη την έχει ο Οργανισμός Ρυθμιστικού Σχεδίου της Αθήνας. Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής είναι εκείνο που θα νομοθετήσει ενώ μεταξύ άλλων η τοπική αυτοδιοίκηση και οι αρμόδιες υπηρεσίες εκείνες που θα εφαρμόσουν.

Δε θα σας κουράσω με την περιγραφή των όσων έγιναν στη διαδικασία διαλόγου. Αρκεί να σας πληροφορήσω ότι το σχέδιο που ήρθε προς συζήτηση δεν έκανε καμία αναφορά στην αξιοποίηση των παραλιών της Αττικής και τη μεγάλη έκταση του Ελληνικού, ούτε είχε κάποια μέριμνα για το μείζον θέμα της Αττικής που είναι τα νεκροταφεία.

Επίσης για να συμπληρώσω την εικόνα θα ήθελα να επισημάνω ένα θέμα που αφορά στην Περιφερειακή Ενότητα Νότιας Αθήνας της οποίας έχω την ευθύνη. Είναι η στην αξιοποίηση του παραλιακού μετώπου, στη θέα του οποίου διαπιστώνει κανείς το μέγεθος των χαμένων ευκαιριών για την πρωτεύουσα.

Το τοπίο λίγο πολύ είναι γνωστό, πανάκριβες ολυμπιακές εγκαταστάσεις που παραμένουν αναξιοποίητες, αρκετές παραλίες κλειστές χωρίς δυνατότητα πρόσβασης στον πολίτη, αυθαίρετα κτίσματα στο αιγιαλό.

Είναι αυτονόητο ότι η αξιοποίηση του παραλιακού μετώπου είναι ζωτικής σημασίας για την Αττική στο σύνολό της. Στόχος μας θα πρέπει να είναι το «άνοιγμα» του θαλάσσιου μετώπου της Αθήνας, η «Απελευθέρωση» της Αθήνας προς τη θάλασσα. Είναι σαφές πως η αξιοποίηση της δημόσιας γης και της θάλασσας θα πρέπει να υπηρετούν την τοπική ανάπτυξη χωρίς να καταστρέφουν το περιβάλλον.

Σήμερα οι εμπλεκόμενοι στο σχεδιασμό για την ανάπλαση του παραλιακού μετώπου είναι η «Παράκτιο Αττικό Μέτωπο» ΑΕ που είναι στην αρμοδιότητα του Υφυπουργού Ανάπτυξης, υπάρχει το ΤΑΙΠΕΔ, μέχρι πρόσφατα η «Ελληνικό ΑΕ» το Πράσινο Ταμείο και όσο ψάχνει κανείς μπορεί να βρίσκει κι άλλους φορείς.

Θαρρώ πως περιέγραψα λεπτομερώς την κατάσταση που κυριαρχεί και που μάλλον απογοήτευση δημιουργεί.

Σε αυτό το σημείο νομίζω ότι μπορεί να αναδειχθεί ο δικός σας ρόλος. Τίποτα δεν προκύπτει από παρθενογένεση και καμία ιδέα δεν μπορεί να προκύψει αν δεν έχουμε γνώση.

Εδώ έρχεται η δική σας συμβολή. Με την βάση δεδομένων (database) που έχετε δημιουργήσει μπορείτε να μας δώσετε ένα πολύ σημαντικό υπόβαθρο για τη δική μας δράση και γιατί όχι να συνεργαστούμε για την εκπόνηση άλλων project που θα έχουν άμεση εφαρμογή στο σχεδιασμό του χώρου που ζούμε προκειμένου να δράσουμε πολλαπλασιαστικά στην διάχυση της φιλοσοφίας, των ιδεών, των ευρημάτων και των αποτελεσμάτων του ESPON.

Τα θέματα με τα οποία καταπιάνεστε είναι κάτι παραπάνω από επίκαιρα. Η μετανάστευση και η δημογραφία, ο αγροτικός χώρος, η ενέργεια, η κλιματική αλλαγή και οι άλλοι κίνδυνοι για το περιβάλλον, ο αστικός χώρος και οι οικονομίες αστικών συγκεντρώσεων, ο τύπος ειδικών εδαφικών και χωρικών ενοτήτων, η εδαφική συνεργασία και η δημιουργία διακυβέρνησης μόνο χρήσιμα μπορούν να είναι για τη δημόσια συζήτηση και το σχεδιασμό.

Είναι σαφές ή για την ακρίβεια αυτονόητο πως πρέπει να στηρίξουμε αυτή την προσπάθεια και το ελληνικό σημείο επαφής διότι πρόκειται για μια δικτύωση των χωρών του προγράμματος αλλά και τη συνεργασία του προγράμματος ESPON με το SD MED της Μεσογείου.

Με αφορμή τη σημερινή μας συνάντηση όμως θα ήταν σκόπιμο να βάλουμε όλοι ένα στόχο. Να ανοίξουμε το διάλογο και να βάλουμε στη δημόσια ατζέντα τα θέματα της χωροταξίας. Με την πληροφόρηση ο πολίτης μπορεί να γίνει συμμέτοχος. Να συμβάλλει με την οπτική του στο σχεδιασμό και κυρίως να κατανοήσει πού η προστασία του περιβάλλοντος μπορεί να είναι μοχλός ανάπτυξης και πού να γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από πολιτικούς φορείς για την οπισθοδρόμηση και τη στασιμότητα.